سیتیاسکن یک روش تصویربرداری پیشرفته با استفاده از اشعه ایکس میباشد که از قلب تصاویری با مقطع عرضی میگیرد. برای انجام یک سیتیاسکن، شما بر روی یک تخت قابل حرکت که به دستگاه اسکن کننده لولهای شکل وارد میشود، دراز میکشید. تصاویر زیادی از تمام جهات بدن شما گرفته میشود. یک رایانه این تصاویر را با هم ترکیب میکند و تصویر دقیقی از مقطع عرضی ساختاری مثل قلب به دست میآورد. پزشک تصاویر قلب، ریهها و رگهای خونی بزرگ را ارزیابی مینماید. از سیتیاسکنها اغلب برای رویت کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم بر روی بافتها در اثر یک واکنش طبیعی نسبت به آسیبدیدگی) در رگهایخونی بر اثر تصلبشرایین یا در عضله قلب بر اثر حمله قلبی، استفاده میشود. مانند سایر روشهایی که از اشعه ایکس استفاده میکنند، سیتیاسکن نیز مقداری ایمن از اشعه ایکس را از بدن عبور میدهد که بعد از اتمام بررسی در بدن باقی نمیماند. در برخی موارد یک ماده حاجب (رنگ با پایه ید) در جریان خون تزریق میشود تا تصویر واضحتری از عضو مورد نظرگرفته شود. اگر قرار است که به بدن شما ماده حاجب تزریق نشود، به شما گفته میشود که از 2 ساعت قبل از انجام بررسی چیزی نخورید. اگر قرار است به شما ماده حاجب تزریق شود، نباید از4ساعت قبل از بررسی چیزی بخورید. در برخی از افراد این ماده حاجب باعث علایم آلرژیک میشود، اما این واکنشها بسیار نادر میباشند (کادر بالا را ملاحظه بفرمایید).
از شما خواسته میشود که لباس بیمارستانی بپوشید و بر روی میز دراز بکشید. اگر از یک ماده حاجب استفاده شود، یک راه وریدی در بازوی شما تعبیه میشود. این میز به آرامی به سمت اسکنر حرکت خواهدکرد. تکنسین شروع به عکس گرفتن میکند و از شما میخواهد که درحالیکه دراز کشیدهاید با گرفتن هر عکس نفس خود را حبس کنید. بعد از انجام بررسی، میتوانید کارهای معمولی خود را دنبال کنید.
حساسیت به ماده حاجب حاوی ید
در بسیاری از بررسیها از یک ماده حاوی ید به عنوان ماده حاجب برای مشخص نمودن اندامهای مختلف استفاده میشود. این رنگ یا ماده حاجب از طریق یک راه وریدی در بازو تزریق میشود. اگر به یُد حساسیت دارید حتماً آنرا به پزشک خود اطلاع دهید. در این صورت پزشک ممکن است یک کورتیکواسترویید برایتان تجویز نماید که باید قبل از شروع بررسی مصرف شود تا امکان بروز واکنش آلرژیک را کاهش دهد. در برخی از موارد بسیار نادر، افراد دچار تورم زبان، گلو یا تنگی نفس میشوند. اگر در طول بررسی دچار واکنش خاصی به رنگ یُد شوید، بلافاصله جهت درمان به بیمارستان منتقل خواهید شد. شما باید هر گونه واکنش آلرژیک قبل از شروع بررسی یا در حین آن را گزارش نمایید.
توموگرافی کامپیوتری با استفاده از پرتوی الکترونی
توموگرافی کامپیوتری با استفاده از پرتوی الکترونی (EBCT یاCTسریع) شکل سریعتری از سیتیاسکن است که در یک دهم ثانیه عکس میگیرد (در مقایسه با1تا10ثانیه در سیتیاسکن معمولی). ازآنجاییکه قلب همیشه در حال حرکت است، سیتیاسکن معمولی گاهی اوقات تصاویر تیره و تاری میگیرد. EBCT به اندازه کافی سریع است که از بروز این مشکل جلوگیری کند. EBCT پزشک را قادر میسازد که روند کلسیفیکاسیون در سرخرگهای شما را تشخیص دهد. معمولا از EBCT برای اسکن کردن کل بدن افراد سالم نیز استفاده میشود، اما شواهدی دال بر سودمندی این کار وجود ندارد.
سی تی اسکن مارپیچ (اسپیرال)
سیتیاسکن مارپیچ (اسپیرال) فرم دیگری از سیتیاسکن سریع میباشد. در یک سیتیاسکن معمولی شما بر روی یک میز دراز میکشید و اسکنر برای عکس گرفتن به آرامی حرکت میکند. ولی در سیتیاسکن مارپیچی شما بر روی میزی دراز میکشید وبه همراه این میز در داخل اسکنر حرکت میکنید و اسکنر بدون وقفه عکس میگیرد. این اسکنرها در یافتن آنوریسمها (برآمدگی دیواره تضعیف شده یک سرخرگ به بیرون) و آمبولیهای ریوی (لختههای خون در ریهها) بسیار مفید میباشند.
سیتیاسکنهای با چندردیاب
از نوعی سیتیاسکن که نسبت به دستگاه سیتیاسکن معمولی تعداد بیشتری ردیاب دارد، برای تهیه اطلاعات درباره سرخرگها استفاده میشود که قابل مقایسه با آنژیوگرافی میباشد. از آنجاییکه انجام سیتیاسکن راحتتر و ارزانتر از آنژیوگرافی است لذا درآینده از سیتیاسکن با چند ردیاب استفادههای زیادی خواهد شد. کاربرد اخیر آن سیتیآنژیوگرافی است که در آن رنگ (ماده حاجب) تزریق میشود و تصاویری از سرخرگهای کرونری تهیه میشود. از سیتیآنژیوگرافی به عنوان یک ابزار غربالگری در افراد در معرض خطر زیاد ابتلا به بیماری سرخرگهای کرونری و به عنوان یک ابزار تشخیصی در برخی از بخشهای اورژانسی بیمارستانهای تخصصی قلب استفاده میشود. متخصصان پزشکی درحال تحقیق بر روی تدوین استانداردهایی برای تهیه دستورالعمل واحد استفاده از اسکنرهای با چند ردیاب میباشند.
ام.آر.آی (MRI)
تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی یا MRI فنآوری دیگری است که از میدانهای مغناطیسی برای ایجاد تصویر استفاده میکند. به طور خلاصه، اسکنر MRI، بدن شما را توسط یک میدان مغناطیسی احاطه مینماید. این میدان مغناطیسی با عناصر مغناطیسی بدن (مانند هیدروژن) واکنش میدهد. این واکنش باعث ایجاد امواج رادیویی میشود. یک رایانه این امواج رادیویی را تجزیه و تحلیل کرده و تصویر ایجاد نماید. MRI تصاویری ایجاد مینماید که مشابه تصاویر سیتیاسکن میباشند، اما در MRI از اشعه Xاستفاده نمیشود و MRI بافتهای متفاوتی را بهتر نشان میدهد. انجام MRI بدون درد بوده و هیچ نوع تزریقی در طی آن انجام نمیشود و با هیچگونه خطرشناخته شدهای همراه نمیباشد. افرادیکه ضربانساز مصنوعی (پیس میکر) و یا سایر وسایل فلزی در داخل بدن خود دارند، نمیتوانند از MRI استفاده کنند، اما افرادیکه دریچههای مصنوعی قلب دارند که از لحاظ مغناطیسی فعال نیستند، میتوانند MRI انجام دهند. از این تست میتوان در نیمه دوم حاملگی به طور ایمن و بدون خطری استفاده کرد.
MRI نیاز به آمادهسازی خاصی ندارد. باید لباس بیمارستانی بپوشید و بر روی میزی که داخل اسکنر قرار میگیرد، دراز بکشید. اسکنر مثل تونل تنگ و دراز است. افرادیکه مبتلا به ترس مرضی (فوبیا) از فضای بسته میباشند ممکن است در داخل اسکنر احساس ناراحتی کنند. با اینحال، انتهای بسیاری از اسکنرهای امروزی به صورت باز ساخته میشوند تا این مشکل را کاهش دهند.
زمانیکه داخل اسکنر قرار دارید، ممکن است از شما خواسته شود که به مدت کوتاهی نفس خود را نگه دارید تا تصویر گرفته شود. اگر از قرارگرفتن در داخل اسکنر احساس نگرانی دارید، بهتر است قبل از انجام بررسی آنرا با پزشکتان درمیان بگذارید. اگر اضطراب داشته باشید، ممکن است برای حفظ آرامش شما در حین بررسی به شما داروی آرامبخش تزریق میشود. در داخل اسکنر صداهای بلندی خواهید شنید. گاهی اوقات میتوانید در حالیکه درون اسکنر قرار دارید با استفاده از گوشی (هدفون) به موسیقی گوش دهید، البته دستورالعملهای تکنسین نیز از طریق گوشی به شما اعلام میشوند. بعد از اتمام بررسی میتوانید به سرکارهایمعمولی خود برگردید.
ام.آر.آ (MRA)
در آنژیوگرافی با رزونانس مغناطیسی یا MRA ، از یک اسکنر MRI برای بررسی رگهای خونی منتهی به مغز، کلیهها و ساق پاها استفاده میشود. این نوع اسکن با استفاده از وسایل متفاوتی درداخل اسکنر انجام میشود، بنابراین این روش از نظر شما مشابه با MRI میباشد. معمولاً، MRA با استفاده از گادولینیوم انجام میشود که یک ماده حاجب مغناطیسی است و در هیچ فردی حساسیتزا نمیباشد. معمولا گادولینیوم قبل از انجام بررسی در بازو تزریق میشود.
تصویربرداری از قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس
با وجود اینکه روشهای تصویربرداری پیشرفته زیادی ابداع شدهاند، ولی گاهی اوقات تصویربرداری ساده قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس، روش مفیدی برای ارزیابی دستگاه قلبیعروقی شما میباشد. تصویربرداری ساده قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس با عبور دادن مقدار اندک و نسبتاً بیخطری از اشعه ایکس، از میان بدن شما بر روی یک قطعه فیلم حساس به اشعه ایکس انجام میشود. تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس از قفسه سینه، تصویری از قلب و ریههای شما به پزشک ارایه مینماید که در این تصویر اندازه و شکل قلب، وجود رسوبات کلسیمی در قلب و وجود احتقان در ریهها مشخص و معلوم میشوند. اگر قلبتان بزرگ شده باشد، شکل این بزرگ شدگی ممکن است سرنخهایی در جهت تعیین علت آن به پزشک بدهد. برای مثال تنگی دریچههای قلبی، نسبت به بزرگ شدگی ناشی از نارسایی احتقانی قلب، شکل دیگری به قلب میدهد .
کلسیم که به وضوح درتصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس دیده میشود، گاهی در بافتهای آسیب دیده تجمع پیدا میکند. در قلب، رسوبات کلسیمی ممکن است در یک دریچه، یک سرخرگ یا حتی خود عضله قلب تجمع پیداکنند. در صورت وجود چنین رسوباتی، انجام بررسیهای بیشتر، ضروری میباشد.
عکس قفسه سینه که با استفاده از اشعه ایکس گرفته میشود، همچنین تصویر ریههای شما را نیز نشان میدهد و به پزشک کمک میکند تا تشخیص دهد که آیا علایم شما ناشی از بیماری قلبی است یا بیماری ریوی. وجود مایع در بافت ریه (ادم ریوی) ممکن است به این معنا باشد که ضعف قلب در پمپاژ خون، منجر به بازگشت این مایع و در نتیجه احتقان ریهها شده است (نارسایی احتقانی قلب).
انجام یک تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس، آسان و بدون درد است. ممکن است از شما خواسته شود که لباسهایتان را از کمر به بالا درآورید و هرنوع جواهرآلاتی که ممکن است با تصویر تداخل کنند را از خود دور نمایید. باید جلوی دستگاه اشعه ایکس بایستید، دستهایتان را از هم باز کنید و نفستان را در سینه حبس کنید تا تصویر با استفاده از اشعه ایکس گرفته شود (گرفتن این حالت به این دلیل است که تصویر واضحی از قلب و ریهها تشکیل شود).